سیستم اعلام حریق، به مجموعه‌ای از قطعات الکترونیکی گفته می‌شود که وظیفه آشکارسازی حریق در اماکن مختلف را بر عهده دارد.^[۱]

محتویات [نهفتن] ۱ انواع سیستم‌های اعلام حریق ۲ اجزای تشکیل دهنده سیستم‌های اعلام حریق ۲.۱ حسگرها ۲.۲ سیستم‌مرکزی ۲.۳ خروجی‌ها ۲.۴ سیم کشی ۲.۵ مونیتورینگ ۳ سیستم اعلام حریق متعارف ۴ سیستم اعلام حریق آدرس پذیر ۵ پاورقی

انواع سیستم‌های اعلام حریق [ویرایش]

سیستم‌های اعلام حریق به دو گروه خودکار و دستی تقسیم می‌شوند. در سیستم‌های دستی، شستی اعلام حریق، تنها منبع تشخیص حریق است. درواقع کار تشخیص حریق در اینگونه سیستم‌ها فقط به انسان سپرده شده‌است و در مکان‌هایی که انسان حضور ندارد، کاربردی ندارند. بر خلاف اینگونه سیستم‌ها، سیستم‌های اعلام حریق خودکار، وابستگی کمتری به تشخیص انسان دارند. سیستم‌های خودکار، به دو گروه آدرس‌پذیر، و غیر آدرس‌پذیر تفکیک می‌شوند. در سیستم آدرس‌پذیر، علاوه بر اعلام حریق، محل دقیق وقوع آن نیز مشخص می‌شود.^[۲]

اجزای تشکیل دهنده سیستم‌های اعلام حریق [ویرایش]

سیستم‌های اعلام حریق خودکار قدیمی، معمولاً از یک حسگر یا آشکارساز که خود متصل به خروجی صوتی بود، تشکیل شده بودند. ولی این سیستم‌ها در سال‌های اخیر، دیگر مورد استفاده قرار نمی‌گیرند. سیستم‌های جدیدتر معمولاً از تعدادی شستی اعلام حریق و تعدادی حسگر یا آشکارساز (Detector)، یک سیستم پردازش مرکزی و تعدادی خروجی تشکیل می‌شوند.

حسگرها [ویرایش]

حسگرهای اعلام حریق، (بسته به اینکه به کدام مشخصه آتش حساس باشند) در گروه‌های حسگرهای دود، حسگرهای حرارت حسگر منو اکسید کربن، حسگر شعله و حسگرهای ترکیبی جای دارند.

حسگرهای دود کار تشخیص دود در محل را برعهده دارند. این حسگرها معمولاً در دو گروه حسگر نوری و حسگر یونیزاسیون جای می‌گیرند. حسگرهای نوری با ارسال علایم نوری به یک گیرنده (که در داخل خود حسگر مسقر است) میزان تغییر و کاهش نور رسیده را اندازه گیری می‌کنند و اگر تغییر آشکاری در میزان نور دریافتی مشاهده کنند، آن را به حریق تعبیر می‌کنند. حسگرهای یونیزاسیون، شامل دو صفحه نزدیک به هم (الکترودها) هستند و از هوای محیط به عنوان الکترولیت استفاده می‌کنند. چنانچه تغییر ناگهانی در غلظت هوای محیط روی دهد، حسگر آن را به حریق تعبیر می‌کند. حسگرهای یونیزاسیون، حاوی مقادیر کمی مواد رادیواکتیو بوده (برای یونیزه کردن ذرات موجود در هوای اطراف الکترودها)و برای همین عمر دائمی ندارند.^[۳][۴]

حسگرهای حرارت، کار تشخیص حرارت در محل را بر عهده دارند. روش کار این حسگرها کاملا مشابه ترموکوپل یخچال‌های خانگی است. این حسگرها در داخل خود دو صفحه از مواد متفاوت و چسبیده به هم دارند که با گرم شدن و یا سرد شدن، جهت خم شدن صفحه ترکیبی تغییر می‌کند و باعث اتصال جریان می‌شود. انواع جدیدتر این حسگرها دارای ترمومتر بوده و به تغییرات درجه حرارت حساس می‌باشد.^[۵]

حسگرهای ترکیبی، حسگرهایی هستند که از ترکیب یک حسگر دود و یک حسگر حرارت بوجود آمده‌اند و می‌توان خروجی آنها را بسته به حساسیت محل و تعداد اعلام‌های اشتباه بر روی و/یا تنظیم نمود. روشن است که در حالت «یا» تعداد اعلام‌های اشتباه بیشتر بوده و در حالت «و» اعلام با تاخیر بیشتری صورت می‌گیرد.

سیستم‌مرکزی [ویرایش]

سیستم مرکزی، یک سامانه تشخیص حریق است. در این سامانه اعلام‌های حسگرها تجزیه و تحلیل شده و برای اعلام حریق یا در حالت‌های مشکوک، اعلام نیاز به بازبینی انسان تصمیم گیری می‌شود. این سیستم‌ها اغلب یه صفحه کلید برای ورود فرامین توسط انسان و مانیتور برای مشاهده فرامین مجهز هستند. این سیستم‌ها امروزه یه رایانه متصل شده و از طریق نرم‌افزار مخصوص خود، برنامه را دریافت می‌کنند. یکی دیگر از وظایف این سیستم‌ها انتخاب نوع خروجی (آژیر خطر عمومی، آژیر خطر در جاهای خاص، تماس با مرکز آتش نشانی و سایر خروجی‌ها) است.

خروجی‌ها [ویرایش]

خروجی سیستم‌های اعلام حریق، بسته به محل وقوع یا نوع حریق ایجاد شده، می‌تواند شامل موارد مختلفی باشد. تماس خودکار با آتش نشانی محلی، روشن نمودن تابلوهای خروج اضطراری، فعال سازی سیستم اطفای حریق خودکار، به صدا درآوردن آژیرهای خطر، قفل کردن یا از حالت قفل خارج کردن دربهای محل‌های مختلف (مانند در خروجی‌های اضطراری) همگی از مواردی است که می‌تواند بسته به تصمیم سیستم انجام شود.

سیم کشی [ویرایش]

دو روش کلی برای سیم کشی سیستم‌های اعلام حریق وجود دارد. روش حلقه‌ای (Loop) یا روش ستاره‌ای. در قدیم که سیستم‌های آدرس‌پذیر وجود نداشتند، اغلب از روش حلقه‌ای استفاده می‌شد. در این روش، حسگرها برروی یک حلقه مستقر بودند و این حلقه، از اتاقی به اتاق دیگر، و از حسگری به حسگر دیگر می‌رسید. بعدها، تصمیم بر این شد که هرگروه از حسگرها که مربوط به محلی خاص در ساختمان هستند، با رشته سیم مجزایی به سیستم مرکزی متصل باشند تا بتوان تشخیص داد که حریق دقیقا در کدام محل رخ داده‌است.

با پیشرفت فن‌آوری، سیستم سیم کشی مجددا به حالت حلقه‌ای بازگشته‌است. به این مفهوم که جریان تغذیه توسط دو رشته سیم و جریان اطلاعات توسط دو رشته دیگر با سیستم مرکزی می‌رسد. برای هر حسگر کد مخصوصی اختصاص داده شده‌است و سیستم بدون نیاز به سیم کشی مجزا برای هر حسگر، آن حسگر و محل قرار گیری آنرا به خوبی (از روی کد مخصوصش) می‌شناسد. ارسال کدها و اطلاعات بین حسگرها و سیستم مرکزی در هر ثانیه چندین بار صورت می‌گیرد و حسگر حتی نیاز خود به سرویس و تعمیر را نیز به سیستم مرکزی اعلام می‌نماید.

مونیتورینگ [ویرایش]

سیستم‌های اعلام و اطفا حریق اتومات معمولاً از یک مانیتور در قسمت‌های پر تردد یا نگهبانی‌ها که به صورت ۲۴ ساعت حضور دارند استفاده می‌شود که این پنل‌ها را Mimic panelمی‌نامند

در ویکی‌انبار منابعی در رابطه با سیستم اعلام حریق موجود است.

سیستم اعلام حریق متعارف [ویرایش]

سیستم متعارف از قدیمی ترین انواع سیستم‌های اعلام حریق است که علی رغم تغییرات کیفی اندک، هم چنان مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این سیستم چندین حسگر(Detector) و شستی که یک منطقه از ساختمان را پوشش می‌دهند در قالب یک مدار به هم پیوسته، به تابلوی کنترل مرکزی متصل می‌شوند. بنابراین هر مدار نمایندهٔ یک منطقه‌است. در ساختمان‌های عمومی اعلام ناشی از حریقی کوچک ممکن است موجب هراس تعداد زیادی و یا اخلال در روند معمولی فعالیت‌ها گردد از این رو در این اماکن استفاده از پیش پیام سیستم‌های دو مرحله‌ای مناسب تر است.

همان گونه که در تصاویر مشخص است، نحوهٔ هم بندی تجهیزات کشف و تشخیص نسبت به تابلوی کنترل مرکزی به صورت شاخه‌ای و یا به عبارت دیگر شعاعی است. هر تابلوی کنترل مرکزی متعارف می‌تواند ۲،۴،۸ و یا مدارهای بیشتری را پشتیبانی کند.^[۶]

سیستم اعلام حریق آدرس پذیر [ویرایش]

اصول کشف و تشخیص حریق در سیستم‌های آدرس پذیر، مشابه سیستم‌های متعارف است، به جز این که در این گونه سیستم‌ها، هر یک از حسگر(Detector)های اتوماتیک و یا شستی‌ها دارای آدرس منحصر به فردی هستند که از طریق آن تابلوی کنترل مرکزی قادر به شناسایی و تعیین هر یک از آن هاست. مدار کشف در این گونه سیستم‌ها نه به صورت شاخه‌ای، بلکه به صورت حلقوی است، که از تابلوی کنترل مرکزی آغاز و به همان تابلو ختم می‌شود و کلیهٔ تجهیزات به صورت موازی در همین مدار حلقوی جای می‌گیرند. هر حلقه می‌تواند به تناسب تعداد تجهیزات و سطوح مورد حفاظت، یک یا چند منطقه را پشتیبانی کند. این سیستمها به دو صورت حلقه و شاخه پیکربندی می‌گردد.^[۷]